De Bevrijding
Augustus 1945. Voor de krijgsgevangenen en burgers in de kampen kwam de Japanse capitulatie even onverwacht als voor de Indonesiërs. Zelfs voor de Japanse militairen. In de kampen werd de capitulatie pas dagen later, en lang niet in ieder kamp op dezelfde dag, bekendgemaakt.
Je kon er nog niet uit. De Japanners hadden de opdracht de gevangenen binnen te houden tot de Geallieerde troepen het gezag zouden overnemen. Die mededeling stond op strooibiljetten, die samen met voedselpakketten uit vliegtuigen geworpen werden. Tenminste boven kampen, die ze wisten te liggen.
In de eerste weken was er nog geen sprake van een anti-Nederlandse houding. Naar het kamp Siringorfingo bv. stroomden honderden Indonesiërs en Chinezen naar het kamp, hadden vaak een verre reis er voor gemaakt van afgelegen ondernemingen, of van Medan.
Willem Klooster ,voormalig hoofdredacteur van de Deli Courant beschrijft hoe ze de Nederlandse ex- geïnterneerden begroetten en hun tranen niet konden bedwingen. Ze brachten manden vol vruchten, kip, eieren, rijst, suiker en sigaretten en vroegen wat ze nog meer konden doen. Zij vertelden hoe zij ook onder de Japanse bezetting hadden geleden en hoe hun vrienden door de Kempetai vermoord waren. Hoe men hen alles ontnomen had en hoe ze geslagen en mishandeld waren. Hoe zij deze drie en een half jaar voortdurend in angst en vrees hebben geleefd, onder de zweep van Nippon.
Er kwamen ontroerende brieven van Indische vrienden en vroeger personeel, waarin hun aanhankelijkheid getoond werd. ( Geschiedenis van Indonesië)
In de loop van september veranderde de situatie drastisch. ( Zie Bersiap tijd)
We merkten niet veel van de bevrijding. We waren er ook te suf voor. Er kwam wel meer eten binnen. Ook de achtergehouden medicijnen. Wij hebben nog geluk gehad, want voor de moeilijkst te bereiken kampen kwam de bevrijding pas in de loop van het jaar 1947!
Uit later gevonden rapporten te Singapore, blijkt dat er op 1 augustus 1944 een Japanse militaire order was uit gegaan, om alle nog levende geïnterneerden te vermoorden. De kampcommandanten mochten zelf weten hoe. Japan wilde genocide plegen. De overgebleven Nederlanders van hen, die in 1942 in 155 kampen gevangen zaten, waren in augustus 1945 al wel samengedreven in 43 kampen.
Met het oog op de op handen zijnde genocide, werden daarvoor al veel loopgraven rond de kampen door de gevangenen zelf gegraven.
Maar zover zou het niet komen.
Op 10 augustus 1945 brachten de Japanners hun eerste atoombom tot ontploffing in Hungnan te Korea ( onder leiding van professor Nishima) Pas daarna besloot de USA twee atoombommen te gooien.
Een bom ( Little Boy) op de legerstad Hiroshima op 6 augustus maakte 66.000 doden en 69.000 gewonden. Op 9 augustus een bom (Fat Man) op de marinestad Nagasaki, 39.000 doden en 25.000 gewonden.( dit zijn slechts de directe aantallen, er zouden nog velen volgen).
De allereerste atoombom werd op juli 1945 in de USA tot ontploffing gebracht. Er was dus geen racistisch argument om er een op Japan te gooien.
Het veilig stellen van de Kokutai ( het best vertaald met nationale identiteit) en daarmee samenhangend het keizerschap was voor het Japanse leger van groter belang dan de dood van desnoods de hele bevolking. Ook na de kernaanvallen bleef de Japanse regering twijfelen.( Hugo Röling, NRC) Hideki Tojo, die in 1941 het bevel tot de aanval op Pearl Harbour had gegeven had na de Amerikaanse atoombommen op Hiroshima en Nagasaki nog door willen gaan. Capitulatie was volgens hem een schande.
Hij is in 1948 opgehangen. Hirohito hakte de knoop door en gaf de opdracht in te stemmen met een onvoorwaardelijke overgave, op de belangrijke voorwaarde na dat zijn positie als keizer daarbij werd ontzien.
Zouden de bommen dus niet eens doorslaggevend voor deze beslissing zijn geweest? Discussie hierover op http://weblogs3.nrc.nl/expertdiscussies/geen-effect-atoombom-op-japan/ Zie ook "Voice of the Crane" lezing van Hans Liesker.
Cultuurverschillen tussen West en Oost en onwetendheid hieromtrent zullen de communicatie hierover bemoeilijkt hebben. De capitulatie heeft wel voorkomen dat de overlevenden van de kampen massaal omgebracht zijn, want de keizer trok deze opdracht op tijd in.
De Koreaan Li Uck Kwan, werkzaam op de afdeling Algemene Zaken van het Hoofdkwartier voor krijgsgevangenen en Geïnterneerden op Java, legde op 23 april een getuigenis af voor het Allied War Crimes Investigation Committee.
Men had de opdracht om oproer uit te lokken,( bij de 2000 mannen uit kamp Tjimahi, zodat men ze op de vlucht kon doodschieten, wat toegestaan is. (Poorten openzetten!) En als dat niet lukt, zouden de gevangenen onder schijn van verplaatsing buiten de steden worden gebracht en gedood.( De Japanse burgerkampen……)
Ook zonder de militaire order om ons uit te roeien, zou er, als het nog drie maanden langer had geduurd er weinig overlevingskans voor ons geweest zijn, omdat de mensen al te ver heen waren en hun hongeroedeem te ver gevorderd.
De vraag was of Japan uit zich zelf zou capituleren. Het leek er niet op. Het aantal doden en gewonden aan Japanse zijde dat werd verwacht als de voorlog voortgezet werd, was gigantisch hoog. Dit dodental zou zelfs de slachtoffers van die bombardementen overstijgen.
Het is natuurlijk niet ethisch om aantallen tegen elkaar af te moeten wegen, maar het is wel zo dat het aantal doden in alle deelnemende landen veel hoger zou zijn als de oorlog langer had geduurd. De Verenigde Staten berekende dat er bij door vechten nog 250.000 Amerikaanse soldaten zouden sneuvelen en 5 miljoen Japanners.